Kako dobro osmišljen scenski umetnički program može publiku kompletno da „preseli” u prošlost cela dva veka – prošle srede u Srpsko-knjaževskom teatru pokazali su muzičari i folklor kragujevačkog Centra za negovanje tradicionalne kulture „Abrašević”, nekadašnjeg KUD „Abrašević”.
Bio je to večernji program pod nazivom „Note Mihaila kneza” i to je jedna od manifestacija kojima grad 2023. obeležava dvestotu godišnjicu od rođenja ovog vladara iz dinastije Obrenović. Mihailo je rođen u Kragujevcu, ovde je proveo detinjstvo, od njega je ostao i konak koji je do danas sačuvan u kompleksu Narodnog muzeja, odnosno na Miloševom vencu.
„Note Mihaila kneza” čini sedam instrumentalnih kompozicija, koje su u Teatru izvedene uživo, a Narodni orkestar uradio je i njihove snimke u tonskom studiju „Abrašević” i „spakovao” ih na ce-de. Koje je poreklo ove muzike objašnjava direktor „Abraševića” Marko Lazović, akademski muzičar i prva violina Narodnog orkestra.
– Od direktora Narodnog muzeja Miloša Jurišića saznali smo da Matica srpska iz Novog Sada čuva notne zapise srpskih kompozicija koji su nastali u 19. veku. Obratili smo se ovoj ustanovi i saznali da imaju 101 zapis i da samo za petnaestak postoje trajni tonski snimci u fonoteci Radio Beograda, koji su urađeni sedamdesetih godina prošlog veka na inicijativu Đorđa Karaklajića. Da se ne bismo ponavljali, mi smo odabrali sedam drugih notnih zapisa da ih obradimo i snimimo. To su uglavnom kraće
muzičke forme, ni klasična kola, ni pesme, već gradske igre koje su najčešće svirane na balovima, kaže Lazović.
Muziku koja je bila zabeležena u notama u „Abraševiću” su obradili i nadogradili. Izbor melodija i aranžmane uradili su Marko Lazović i Zoran Mijailović, član Narodnog orkestra (harmonika), posao producenata pripao je Lazoviću i Draganu Dugiću, a Dugić je i glavni ton majstor na snimanju muzike.
– Muzički gledano, to su mirne note i melodije sa lepom metrikom i melodikom i one na pravi način oslikavaju nas kao narod, kaže Lazović.
Sve kompozicije imaju i svoje nazive. To su „Kolo knez Mihaila”, „Valjevka”, „Kokona Marijola”, „Rajino savamalsko kolo”, „Bosančica”, „Davorjanka” i „Kaplarsko kolo”. Ukupno trajanje svih kompozicija je oko 20 minuta i kao trajni tonski snimci one su postale važan deo srpske umetničke baštine.
Na premijernom izvođenju „Nota Mihaila kneza” u Teatru, pored Narodnog orkestra nastupio je i prvi tim Folklornog ansabla „Abrašević”, čime je napravljena simbioza muzike i igre, a ugođaj je bio upotpunjen kostimima koji su autentično predstavili odevanje gradskog življa sredinom 19. veka. Kostimograf je Života Milanović, a koreografiju je uradila Kristina Ilić.
Publiku je izvanredno primila ovaj nastup „Abraševića”, a muzički stručnjaci visoko su ocenili obradu i izvođenje starih kompozicija. Direktor Lazović kaže da je za njihove snimke zainteresovan Entološki muzej u Beogradu i „Mihailove note” verovatno će postati deo repertoara na drugim nastupima orkestra i folklora „Abraševića”.
Program je imao i dramski i narativno-istorijski deo. Naime, Vladimir Đorđević, takođe „Abraševićev” čovek, govorio je odlomke iz svog dramskog teksta „Kleopatrin vez”, posvećen upravo knezu Mihailu Obrenoviću, po kome će kragujevački Teatar pripremiti predstavu koja će premijerno biti izvedena u septembru – kada je planirana centralna proslava kneževe godišnjice rođenja.
A o životu i istorijskom značaju kneza Mihaila Obrenovića govorio je Nenad Karamijalković, etnolog-antropolog i direktor kragujevačkog Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Poznato je, inače, da je Mihailo bio najobrazovaniji vladar među Obrenovićima, jer kada je zbačen sa trona 1842. godine boravio je u evropskim prestonicama, najduže u Beču, i tamo sticao dragocena znanja i iskustva. Takođe, bio je i „umetnička duša”, pisao je pesme, ali je malo njih sačuvano. Jedna je „Što se bore misli
moje”, za koju je kompoziciju uradio Kornelije Stanković, pa je i danas veoma slušana kao stara gradska pesma. Deo Karamijalkovićeve priče o knezu donosimo uz ovaj tekst.
PROGRAM OBELEŽAVANJA GODIŠNJICE ROĐENJA KNEZA MIHAILA
Angažovane sve gradske ustanove kulture
U decembru 2022. Skupština grada donela je odluku da se ova godina proglasi godinom obeležavanja jubileja – 200 godina od rođenja kneza Mihaila Obrenovića, a u februaru je objavljen program obeležavanja. Centralne manifestacije biće 16. septembra, na dan kneževog rođenja, a u programu koji praktično već traje uključene su sve gradske ustanove kulture, kao i neke iz Beograda.
Posle „Abraševićevog” programa „Note Mihaila kneza”, u Narodnom muzeju biće otvorena izložba radova o knezu autora Dejana Petkovića, a u saradnji sa fondacijom Kraljevska kuća Obrenovića i izložba „Heraldika dinastije Obrenović”. Biće promovisana i knjiga za decu „Boje naše istorije”.
U okviru Doma kneza Mihaila u konaku koji nosi njegovo ime biće postavljena izložba Narodnog muzeja Srbije iz zbirke grafita vladarski portreti Obrenovića pod nazivom „Kako pamtimo vladare” i tematska multimedijalna postavka u saradnji Narodnog muzeja Šumadije i Istorijskog arhiva Šumadije „Knez Mihailo, rođen u Kragujevcu”. Arhiv priprema i monografiju o ovom značajnom vladaru iz 19. veka.
U saradnji sa Institutom za književnost i umetnost iz Beograda, Narodna biblioteka „Vuk Karadžić” organizovaće međunarodni naučni skup „Obrenovići i književnost”.
Najavljeno je i podizanje spomenika knezu Mihailu pored njegovog konaka na Miloševom vencu, odnosno na prostoru na kome je smešten Narodni muzej, uz uređenje celog ovog kompleksa.
Izvor: Link
